W czasach gdy społeczeństwa Europy krwawo walczyły o swoje prawa, w Polsce stany uprzywilejowane dokonały tego z własnej, nieprzymuszonej woli, wyznaczając tym samym kierunek, w jakim powinien kroczyć cały postępowy świat. Naród polski ma więc prawo chlubić się aktem Konstytucji, która została uchwalona jako pierwsza w Europie i druga na świecie. Heroiczna próba uchwalenia ustaw konstytucyjnych podjęta przez polskich patriotów w maju 1791 r. to symbol odrodzenia państwa polskiego, wyznaczenia drogi w nowe czasy, to szczery manifest polskiej demokracji. Nie przyszło to łatwo, bowiem państwo polskie od wielu lat gnębione przez obcą myśl polityczną stało się igraszką zewnętrznych sił, których celem było zniewolenie dumnego narodu.
Brak jest dowodów na uczestnictwo w tych niezwykłych wydarzeniach dziedziców Krasnobrodu, wiadomo jednak, że sprawy ojczyzny leżały im zawsze na sercu.
Swoistym łącznikiem między Krasnobrodem a uchwaleniem Konstytucji 3 Maja może być jeden z jej 14 sygnatariuszy – podkomorzy buski hrabia Walerian Stroynowski, poseł województwa wołyńskiego na Sejm Czteroletni. Jego żona, Aleksandra pochodziła z hrabiów Tarnowskich. Była córką właściciela Krasnobrodu i dóbr krasnobrodzkich Kajetana Amora Tarnowskiego, siostrą Antoniego Fortunata, kolejnego po ojcu właściciela tych ziem. Jej pierwszym mężem był Michał Jełowicki starosta bracławski. Będąc wdową, około 1780 r. wyszła za mąż za Waleriana Stroynowskiego. Małżeństwo doczekało się jednego dziecka, córki Walerii.
Waleria, kochana przez rodziców nad życie, otrzymała staranne wykształcenie, była osobą wykraczającą poza ramy epoki, w której żyła. Znała języki antyczne i współczesne, zajmowała się malarstwem uwielbiała małe formy, pisała pamiętniki. Miała okazję przebywać w otoczeniu wielkich ówczesnego świata. Wraz z mężem stworzyła kolekcję obrazów, rzeźb, książek rozpoczynając istnienie kolekcji dzikowskiej, jednej z cenniejszych w kraju.
Jej ojciec Walerian, człowiek postępowy, patriota i zwolennik reform był znawcą prawa i ekonomii. Politycznym celem Stroynowskiego było skupienie społeczeństwa wokół reform i niedopuszczenie do utraty niepodległości. W propozycjach ekonomicznych dostrzegał wartości ogólnospołeczne, wyżej je cenił od dobra jednostek. Jego fortuna należała do większych na Wołyniu. Został kawalerem Orderu Orła Białego i Orderu św. Stanisława, najważniejszych polskich odznaczeń. Po zakończeniu wojen napoleońskich, z rąk rosyjskich otrzymał tytuł senatora Cesarstwa Rosyjskiego. W swoich dobrach na Wołyniu, w Horochowie 17 stycznia 1787 r. podejmował króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Jolanta Kurantowicz
